Phân tích cơ bản là gì?

Phân tích cơ bản là kiểm tra các lực lượng cơ bản ảnh hưởng đến sự thịnh vượng của nền kinh tế, các nhóm ngành và các công ty. Cũng như với hầu hết các phân tích, mục tiêu là để đạt được một dự báo và kiếm lợi nhuận từ biến động giá trong tương lai.

Ở cấp độ công ty, phân tích cơ bản có thể liên quan đến việc kiểm tra dữ liệu tài chính, công tác quản lý, mô hình kinh doanh và năng lực cạnh tranh. Ở cấp độ ngành, có thể kiểm tra các lực lượng cung và cầu đối với các sản phẩm được cung cấp. Rộng hơn, đối với nền kinh tế quốc gia, phân tích cơ bản có thể tập trung vào dữ liệu kinh tế để đánh giá sự tăng trưởng hiện tại và tương lai của nền kinh tế.

Để dự báo giá cổ phiếu trong tương lai, phân tích cơ bản cần kết hợp phân tích kinh tế, ngành và công ty để xác định giá trị hợp lý hiện tại của cổ phiếu và dự báo giá trị tương lai. Nếu giá trị hợp lý được cho là không bằng giá cổ phiếu hiện tại, các nhà phân tích cơ bản tin rằng cổ phiếu bị định giá quá cao hoặc bị định giá thấp và giá thị trường cuối cùng sẽ bị hút về giá trị hợp lý. Các nhà phân tích cơ bản không chú ý đến lời khuyên của những người theo trường phái bước đi ngẫu nhiên và tin rằng tính hiệu quả của thị trường là ở dạng Weak Form. Bằng cách tin rằng giá cả không phản ánh chính xác tất cả các thông tin có sẵn, các nhà phân tích cơ bản tìm cách tận dụng sự khác biệt như thế về giá để kiếm lời.

Các bước chung trong phân tích cơ bản

Mặc dù không có một phương pháp rõ ràng nào, tiến trình phân chia trình bày sau đây theo thứ tự mà một nhà đầu tư có thể tiến hành. Phương pháp này sử dụng cách tiếp cận từ trên xuống, bắt đầu với toàn bộ nền kinh tế và sau đó xem xét từ các nhóm ngành đến các công ty cụ thể. Là một phần của quá trình phân tích, điều quan trọng cần nhớ là tất cả thông tin chỉ là tương đối. Các nhóm ngành được so sánh với các nhóm ngành và các công ty này so với các công ty khác. Thông thường, các công ty được so sánh với những các công ty khác trong cùng một nhóm. Ví dụ, một nhà khai thác viễn thông (Verizon) sẽ được so sánh với một nhà khai thác viễn thông khác (SBC Corp), chứ không phải với một công ty dầu khí (ChevronTexaco).

Dự báo kinh tế

Đầu tiên và quan trọng nhất trong cách tiếp cận từ trên xuống, là một đánh giá tổng thể về nền kinh tế chung. Nền kinh tế giống như thủy triều và các nhóm ngành công nghiệp khác nhau và các công ty cá nhân giống như những chiếc thuyền. Khi nền kinh tế phát triển, hầu hết các nhóm ngành và công ty đều được hưởng lợi và phát triển theo. Khi nền kinh tế suy giảm, hầu hết các ngành và công ty thường cũng sẽ phải chịu đựng theo. Nhiều nhà kinh tế liên kết sự phát triển kinh tế với thu hẹp với mức lãi suất. Lãi suất được coi là một chỉ số dẫn đầu cho thị trường chứng khoán. Dưới đây là biểu đồ của S&P 500 trong 30 năm qua. Mặc dù không chính xác, nhưng cũng có thể thấy được một mối tương quan giữa giá cổ phiếu và lãi suất. Khi trong một kịch bản toàn bộ nền kinh tế được phát triển, một nhà đầu tư có thể chia nền kinh tế thành các nhóm ngành khác nhau.

Lựa chọn nhóm

Nếu dự đoán một nền kinh tế phát triển, thì một số nhóm nhất định có thể có lợi hơn những nhóm khác. Một nhà đầu tư có thể thu hẹp lĩnh vực này vào những nhóm phù hợp nhất để hưởng lợi từ môi trường kinh tế hiện tại hoặc tương lai. Nếu bạn dự kiến hầu hết các công ty ​​sẽ được hưởng lợi từ việc sự phát triển đó, thì rủi ro trong cổ phiếu sẽ tương đối thấp và khi đó bạn cần một chiến lược định hướng đầu tư tăng trưởng mạnh mẽ. Một chiến lược đầu tư tăng trưởng có thể liên quan đến việc mua cổ phiếu công nghệ, công nghệ sinh học, chất bán dẫn và cổ phiếu chu kỳ…

Còn nếu nền kinh tế được dự báo sẽ suy yếu, một nhà đầu tư có thể lựa chọn chiến lược đầu tư bảo thủ hơn và tìm kiếm các công ty định hướng thu nhập ổn định. Chiến lược phòng thủ có thể liên quan đến việc mua các mặt hàng chủ lực, tiện ích và cổ phiếu liên quan đến năng lượng…

Để đánh giá tiềm năng của một nhóm ngành, một nhà đầu tư sẽ cần xem xét tốc độ tăng trưởng chung, quy mô thị trường và tầm quan trọng đối với nền kinh tế. Trong khi công ty cá nhân vẫn đóng vai trò quan trọng, nhưng một nhóm ngành công nghiệp của nó có thể sẽ gây ra sức ảnh hưởng không kém, thậm chí nhiều hơn, tác động đến giá cổ phiếu. Khi giá cổ phiếu di chuyển, chúng thường di chuyển theo nhóm; có rất ít kẻ đơn độc ngoài kia.

Rất nhiều lần, quyết định quan trọng nằm ở đúng ngành hơn là đúng cổ phiếu! Biểu đồ dưới đây cho thấy hiệu suất tương đối của 5 lĩnh vực trong khung thời gian 7 tháng. Như biểu đồ minh họa, việc ở đúng ngành có thể tạo ra sự khác biệt.

Thu hẹp trong nhóm

Khi một nhóm ngành được chọn, một nhà đầu tư sẽ cần thu hẹp danh sách các công ty trước khi tiến hành phân tích chi tiết hơn. Các nhà đầu tư thường quan tâm đến việc tìm kiếm các nhà lãnh đạo và những người có tinh thần đổi mới trong một nhóm. Nhiệm vụ đầu tiên là xác định môi trường kinh doanh và cạnh tranh hiện tại trong một nhóm cũng như các xu hướng trong tương lai.

Các công ty xếp hạng theo thị phần như thế nào, vị trí sản phẩm và lợi thế cạnh tranh ra sao? Ai là người lãnh đạo hiện tại và những thay đổi trong ngành sẽ ảnh hưởng đến cán cân quyền lực hiện tại như thế nào? Có những rào cản gì? Thành công phụ thuộc vào việc có lợi thế, đó là sự tiếp thị (marketing), công nghệ (technology), thị phần (market share) hoặc sự đổi mới (innovation). Một phân tích so sánh về sự cạnh tranh trong một lĩnh vực sẽ giúp xác định những công ty có lợi thế đó và những công ty có khả năng giữ được nó.

Phân tích công ty

Với một danh sách ngắn các công ty, một nhà đầu tư có thể phân tích các nguồn lực và khả năng trong mỗi công ty để xác định những công ty nào có khả năng tạo ra và duy trì lợi thế cạnh tranh. Phân tích có thể tập trung vào việc lựa chọn các công ty có kế hoạch kinh doanh hợp lý, quản lý vững chắc và tài chính lành mạnh.

Kế hoạch kinh doanh

Kế hoạch kinh doanh, mô hình hoặc kiểu mẫu kinh doanh tạo thành nền tảng mà tất cả những thứ khác được xây dựng trên đó. Nếu kế hoạch, mô hình hoặc kiểu mẫu đó đang có nguy cơ, thì sẽ rất ít hy vọng cho doanh nghiệp. Đối với một doanh nghiệp mới, các câu hỏi có thể là: Kinh doanh như vậy có ý nghĩa không? Nó là khả thi? Có đáp ứng không? Lợi nhuận thế nào? Đối với một doanh nghiệp được thành lập, các câu hỏi có thể là: Định hướng của công ty có được xác định rõ ràng không? Là công ty dẫn đầu trên thị trường? Công ty có duy trì sự lãnh đạo không?

Sự quản lý

Để thực hiện thành công kế hoạch kinh doanh, một công ty đòi hỏi sự quản lý đạt chất lượng hàng đầu. Các nhà đầu tư có thể nhìn vào sự quản lý để đánh giá khả năng, điểm mạnh và điểm yếu của họ. Ngay cả các kế hoạch được đặt ra tốt nhất trong các ngành công nghiệp năng động nhất cũng có thể bị lãng phí bởi sự quản lý tồi (ví dụ AMD trong ngành chất bán dẫn). Ngoài ra, ngay cả trong một ngành công nghiệp trưởng thành, quản lý mạnh mẽ có thể làm tăng thành công (Alcoa với nhôm). Một số câu hỏi cần đặt ra bao gồm: Đội ngũ quản lý tài năng đến mức nào? Họ có lưu trữ lại các hồ sơ? Họ làm việc với nhau được bao lâu rồi? Quản lý có thể thực hiện theo lời hứa của mình không? Nếu quản lý có vấn đề, đôi khi tốt nhất là bỏ qua công ty đó.

Phân tích tài chính

Bước cuối cùng của quy trình phân tích này là xem xét từng phần nhỏ các báo cáo tài chính và đưa ra một phương cách lượng giá. Dưới đây là danh sách các yếu tố cần phân tích (gọi là input) tiềm năng cho một phân tích tài chính hoàn chỉnh.

(Xin phép giữ nguyên những khái niệm cơ bản trên trong lĩnh vực tài chính bằng tiếng Anh, bạn đọc sẽ dễ research hơn khi tìm hiểu bằng tiếng Việt)

Danh sách trên có thể khá dài và đáng sợ. Tuy nhiên, sau một thời gian, một nhà đầu tư sẽ hiểu ra được những gì hoạt động tốt nhất và phát triển một tập hợp các kỹ thuật phân tích ưa thích. Có nhiều số liệu định giá khác nhau và phần lớn phụ thuộc vào ngành và giai đoạn của chu kỳ kinh tế. Một mô hình tài chính hoàn chỉnh có thể được xây dựng để dự báo doanh thu, chi phí và lợi nhuận trong tương lai hoặc một nhà đầu tư có thể dựa vào dự báo của các nhà phân tích khác và áp dụng nhiều bội số để đưa ra định giá.

Bên cạnh đó, có một số tỷ lệ phổ biến hơn được thiết lập bằng cách chia giá cổ phiếu cho một trình điều khiển giá trị chính (key value driver). Như là:

Một nhà đầu tư có thể xếp hạng các công ty dựa trên các tỷ lệ định giá này. Tỉ lệ quá cao hoặc quá thấp đều mang ý nghĩa riêng của nó.

Để tất cả chúng lại với nhau

Sau khi tất cả được thực hiện, một nhà đầu tư sẽ chỉ giữ lại một số ít các công ty nổi bật. Trong suốt quá trình phân tích, nhà đầu tư nhận ra các công ty nổi bật hơn cả với những nhà lãnh đạo và sự đổi mới tiềm năng. Ngoài ra, các công ty khác sẽ bị coi là tụt hậu và không thể đoán trước. Bước cuối cùng của quy trình phân tích cơ bản là tổng hợp tất cả dữ liệu, phân tích và hiểu biết để đưa ra các lựa chọn thực tế.

Điểm mạnh của phân tích cơ bản

Xu hướng dài hạn

Phân tích cơ bản là tốt cho đầu tư dài hạn (long-term) dựa trên các xu hướng rất dài. Khả năng xác định và dự đoán xu hướng kinh tế, nhân khẩu học, công nghệ hoặc tiêu dùng dài hạn có thể mang lại lợi ích cho các nhà đầu tư kiên nhẫn, những người chọn đúng nhóm hoặc công ty.

Định giá trị

Phân tích cơ bản hợp lý sẽ giúp xác định các công ty đại diện cho một giá trị tốt. Một số nhà đầu tư huyền thoại nhất luôn nghĩ đến dài hạn và giá trị. Graham và Dodd, Warren Buffett và John Neff được coi là những nhà vô địch về đầu tư giá trị. Phân tích cơ bản có thể giúp phát hiện ra các công ty có tài sản có giá trị, bảng cân đối kế toán mạnh, thu nhập ổn định và sức mạnh ổn định.

Sự nhạy bén trong kinh doanh

Một trong những phần thưởng rõ ràng nhất, nhưng không thấy được của phân tích cơ bản, là sự phát triển hiểu biết thấu đáo về kinh doanh. Sau khi nghiên cứu và phân tích miệt mài như vậy, một nhà đầu tư sẽ quen thuộc với các yếu tố thúc đẩy doanh thu và lợi nhuận đằng sau một công ty.

Ngoài việc hiểu sâu và rộng hơn về kinh doanh, phân tích cơ bản cho phép các nhà đầu tư phát triển sự hiểu biết về các trình điều khiển giá trị chính (key value drivers) và các công ty trong một ngành. Giá cổ phiếu bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi nhóm ngành công nghiệp của nó. Bằng cách nghiên cứu các nhóm này, các nhà đầu tư có thể định vị tốt hơn để xác định các cơ hội có rủi ro cao (như công nghệ), rủi ro thấp (như tiện ích), định hướng tăng trưởng (máy tính), định hướng giá trị (dầu), không theo chu kỳ (mặt hàng tiêu dùng), theo chu kỳ (vận chuyển) hoặc định hướng thu nhập (ngành sản lượng cao).

Biết cổ phiếu nào đáng giá thực sự (Who’s Who)!

Cổ phiếu di chuyển theo nhóm. Bằng cách hiểu về kinh doanh của một công ty, các nhà đầu tư có thể định vị tốt hơn để phân loại cổ phiếu trong nhóm ngành liên quan. Kinh doanh có thể thay đổi nhanh chóng và cùng với nó là doanh thu tổng hợp của một công ty. Điều này đã xảy ra với nhiều nhà bán lẻ Internet thuần túy, không thực sự là các công ty Internet, mà là các nhà bán lẻ đơn thuần. Biết được công việc kinh doanh của một công ty và có thể đặt nó trong một nhóm có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong việc định giá tương đối.

Điểm yếu của phân tích cơ bản

Tốn thời gian

Phân tích cơ bản có thể cung cấp những hiểu biết tuyệt vời, nhưng nó có thể rất tốn thời gian. Các mô hình tốn thời gian thường tạo ra các định giá trái ngược với giá hiện tại ở Phố Wall. Khi đó, các nhà phân tích khác nào tuyên bố rằng toàn bộ phố Wall đã sai. Điều này không có nghĩa là không có những công ty bị hiểu lầm ngoài kia, nhưng có vẻ khá thô lỗ khi ngụ ý rằng giá thị trường, và Phố Wall, là đang sai.

Giới hạn danh mục các ngành/công ty

Kỹ thuật định giá khác nhau tùy thuộc vào nhóm ngành và chi tiết cụ thể của từng công ty. Vì lý do này, các kỹ thuật và mô hình đánh giá khác nhau sẽ dành cho các ngành công nghiệp khác nhau và các công ty khác nhau. Điều này có thể khá tốn thời gian, dẫn đến giới hạn số lượng nghiên cứu được thực hiện. Một mô hình đánh gia có thể hoạt động tốt đối với Nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP), nhưng không có khả năng là mô hình tốt nhất để định giá một công ty dầu mỏ.

Chủ quan

Giá trị hợp lý (Fair value) dựa trên các giả định. Bất kỳ thay đổi nào đối với các giả định nhưtăng trưởng hoặc cấp số nhân có thể làm thay đổi đáng kể giá trị cuối cùng. Các nhà phân tích cơ bản thường nhận thức được điều này và sử dụng phân tích độ nhạy để đưa ra định giá trường hợp cơ sở, định giá trường hợp trung bình và định giá trường hợp xấu nhất. Tuy nhiên, ngay cả khi định giá sẽ rơi vào trường hợp xấu nhất, thì hầu hết các mô hình hầu như luôn luôn tăng giá (bullish), câu hỏi duy nhất là bao nhiêu. Biểu đồ dưới đây cho thấy mức độ bướng bỉnh của nhiều nhà phân tích cơ bản có thể có.

Phân tích thiên vị

Phần lớn các thông tin dùng để phân tích đến từ chính công ty. Mà các công ty lại sử dụng các nhà quản lý có quan hệ rộng với nhà đầu tư đặc biệt để xử lý cộng đồng phân tích và phát hành thông tin. Như Mark Twain đã nói, “có những lời nói dối, lời nói dối ghê tởm và số liệu thống kê” (dịch từ câu there are lies, damn lies, and statistics). Thế nên, một nhà phân tích cơ bản vô cùng khó khăn để tiếp cận với số liệu và thông tin một cách khách quan. Có thể những gì họ biết chỉ là những gì công ty muốn họ biết mà thôi!

Định nghĩa giá trị hợp lý

Thứ gọi là giá trị hợp lý (Fair Value) vốn là cái “neo” để các nhà phân tích cơ bản biết giá cổ phiếu hiện tại đang bị đánh giá quá cao hay quá thấp, tuy nhiên cũng có những khi giá trị hợp lý lại không hề “hợp lý” tí nào. Có một câu ngạn ngữ cổ của Phố Wall: giá trị của bất kỳ tài sản (cổ phiếu) nào chỉ là thứ mà ai đó sẵn sàng trả cho nó (giá hiện tại) mà thôi!

Phần kết luận

Phân tích cơ bản có thể có giá trị, nhưng cần thận trọng khi tiếp cận. Nếu bạn đang đọc nghiên cứu và báo cáo được viết bởi một nhà phân tích bên bán, điều quan trọng là phải quen biết với nhà phân tích đằng sau báo cáo. Tất cả chúng ta đều có những thành kiến ​​cá nhân, và mọi nhà phân tích đều có một số thành kiến của riêng họ. Các nhà đầu tư nên trở thành những người đọc báo cáo có kỹ năng để rút ra được các thông tin quan trọng và bỏ qua những sự cường điệu.